Wątroba to jeden z największych i najważniejszych narządów w ciele człowieka. Aby wzmocnić jej działanie, można wspomagać się odpowiednimi preparatami. Najczęściej zawierają one ostropest plamisty, karczoch, ornitynę i inne naturalne składniki, np. kurkumę. Do składników czynnych zawartych w nich należą sylimaryna, cynaryna, ornityna, kurkumina. Mają one właściwości hepatoprotekcyjne, wpływają na cykle metaboliczne lub regenerują błonę komórek wątroby lub działają przeciwzapalnie. Ich zastosowanie powoduje regenerację pracy wątroby.
SUBSTANCJE WSPOMAGAJĄCE PRACĘ WĄTROBY
Wątroba jest narządem ściśle powiązanym z przewodem pokarmowym.
- tworzy i wydziela żółć,
- bierze udział w przemianach metabolicznych węglowodanów, białek i tłuszczów, głównie cholesterolu,
- przekształca amoniak w mocznik,
- degraduje i sprzęga hormony steroidowe oraz dezaktywuje hormony polipeptydowe,
- gromadzi i filtruje krew odpływającą z przewodu pokarmowego.
Wątroba to jeden z największych i najważniejszych narządów w ciele człowieka. Ze względu na kluczowy udział w metabolizmie toksyn jest stale narażona na uszkodzenia.
Aby zregenerować wątrobę, można wspomagać się odpowiednimi preparatami. W suplementach diety stosuje się najczęściej:
- ostropest plamisty,
- karczoch,
- ornitynę,
- inne naturalne preparaty, np. kurkuminę.
Preparaty te często mają właściwości antyoksydacyjne oraz w różny sposób działają wspomagająco na pracę wątroby.
Ostropest plamisty (Silybum marianum)
To jeden z ważniejszych surowców roślinnych, znany od wieków.
Działanie czynne ma pozyskiwany z nasion ostropestu plamistego kompleks sylimaryny, w skład którego wchodzą flawonolignany: sylibina, izosylibina, sylidianina i sylikrystyna.
Badania in vitro wykazują, że sylimaryna ma właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne, antyproliferacyjne, antyfibrotyczne oraz immunomodulacyjne.
Ma szerokie spektrum działania, dlatego jest przydatna w leczeniu takich schorzeń wątroby, jak zapalenia wirusowe, uszkodzenia wywołane toksynami lub lekami, zarówno u pacjentów z cukrzycą, jak i alkoholową chorobą wątroby (alcoholic liver disease – ALD).
Badano wpływ stosowania ekstraktu z nasion ostropestu plamistego u osób z ALD. U pacjentów z ALD, którzy stosowali przez sześć miesięcy preparat zawierający 140 mg sylimaryny w jednej kapsułce, występowała często poprawa funkcji wątroby, m.in. istotne obniżenie poziomu aminotransferazy alaninowej (ALT) i aminotransferazy asparaginianowej (AST) w osoczu.
Obserwowano również poprawę parametrów obrony antyoksydacyjnej oraz immunomodulacyjne działanie sylimaryny.
Badania z randomizacją potwierdzają bezpieczeństwo stosowania sylimaryny w standardowych dawkach (420 mg/dzień) u pacjentów z ostrym stanem zapalnym wątroby o różnej etiologii. Nie odnotowano żadnych niepożądanych objawów u pacjentów przyjmujących sylimarynę, natomiast zanotowano poprawę klinicznych objawów zapalenia wątroby.
Przeprowadzono prospektywne badania z randomizacją wśród pacjentów z alkoholową marskością wątroby, którzy przez dwa lata stosowali dziennie 420 mg sylimaryny (trzy razy po 140 mg). Wykazano mniejszą śmiertelność u osób przyjmujących sylimarynę w porównaniu z grupą otrzymującą placebo. Badacze nie zaobserwowali skutków ubocznych stosowania preparatu z sylimaryną.
Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus)
Znany jest już ponad 2000 lat. Był uprawiany i szeroko stosowany już w starożytności w basenie Morza Śródziemnego w celach leczniczych oraz kulinarnych. Wieloletnie badania potwierdziły korzystne działanie karczocha na układ pokarmowy, wątrobę i drogi żółciowe, również na układ sercowo-naczyniowy, czy jako środek w leczeniu stanów zapalnych.
Zawiera dużą ilość polifenoli roślinnych. Są one głównym źródłem antyoksydantów w diecie. Mają właściwości hepatotwórcze, hipocholesterolemiczne i przeciwutleniające. Ze względu na te cechy karczoch można uznać za żywność funkcjonalną spełniającą wymogi zawarte w definicji Functional Food Science in Europe (FUFOSE).
Najważniejsza substancja aktywna biologicznie w karczochu to cynaryna, czyli kwas 1,5-dikawoilochinowy. Cynaryna to związek o właściwościach hepatoprotekcyjnych. Zapobiega otłuszczeniu wątroby, pobudza wydzielanie żółci, obniża poziom cholesterolu we krwi.
Liście karczocha zawierają m.in. luteolinę, która ma najsilniejsze właściwości hepatoprotekcyjne i przeciwutleniające ze wszystkich substancji biologicznie czynnych zawartych w karczochu. Substancja ta stymuluje działanie reduktazy HMG-CoA, która jest odpowiedzialna za produkcję cholesterolu w wątrobie, poprzez obniżenie jego poziomu we krwi.
Kirchnoff i in. [1994] zbadali, że nawet jednokrotne podanie ekstraktu z karczocha może pobudzać produkcję i wydzielanie żółci w wątrobie. Ma to ogromny wpływ na prawidłowy przebieg trawienia. Ekstrakt z karczocha stosuje się także wspomagająco w leczeniu dyskinezy przewodów żółciowych oraz w zaburzeniach wchłaniania tłuszczów.
Wyciąg z karczocha jest bardzo dobrze tolerowany przez pacjentów. Przeprowadzono badanie w grupie 203 pacjentów z dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego, głównie z niestrawnością, w którym stwierdzono, że sześciomiesięczne przyjmowanie ekstraktu z karczocha nie wywołuje działań niepożądanych. Aż 96% pacjentów po kuracji ekstraktem oceniło swój stan zdrowia jako lepszy lub równy w porównaniu ze stanem zdrowia przed terapią.
Badano lek, w którego skład wchodził kwas chlorogenowy z liści karczocha, inulina z mniszka lekarskiego, kłącze kurkumy oraz olej z pąków rozmarynu. Zaobserwowano znaczne zmniejszenie dolegliwości u pacjentów ze stwierdzoną niestrawnością. Dodatkowy efekt leczniczy mógł wynikać również z synergii tych składników.
Odpowiedź kliniczną zdefiniowano jako ustąpienie 50% wszystkich dolegliwości. Odnotowano ją u 38% pacjentów po 30 dniach i u 79% pacjentów po 60 dniach podawania ekstraktu. Po 60 dniach kuracji poziomy cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów obniżyły się o ok. 6–8% w stosunku do wartości początkowych.
Wydzielanie transaminaz asparaginowej (AST) i alaninowej (ALT) oraz gamma-glutamylotransferazy (GGT) uległo zmniejszeniu o 13–20 U/l u osób z wysokim ich poziomem przed rozpoczęciem terapii.
Działanie hepatoprotekcyjne karczocha jest ściśle powiązane z właściwościami przeciwutleniającymi zawartych w nim związków.
L-asparaginian ornityny
L-asparaginian ornityny jest związkiem, który stymuluje cykl mocznikowy i zwiększa metabolizm neurotoksycznego amoniaku do mocznika. Jest zalecana w leczeniu objawowej encefalopatii wątrobowej. Wysokie stężenie amoniaku we krwi powoduje uszkodzenie funkcjonowania mózgu w przebiegu marskości wątroby. Amoniak wytwarzany w jelitach przez bakterie fermentujące nie jest metabolizowany w dostatecznym stopniu w wątrobie.
Przemiany metaboliczne aminokwasów ornityny i asparaginianu w L-glutaminę, L-argininę oraz glutation zapobiegają peroksydacji lipidów, mają właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające oraz, co istotne, poprawiają mikrokrążenie wątrobowe.
L-ornityna jest pośrednikiem w cyklu mocznikowym w hepatocytach okołowrotnych i zwiększa przekształcanie amoniaku w mocznik. Łącznie z L-asparaginianem są aktywatorami enzymów: syntetazy karbamoilofosforanowej oraz syntetazy glutaminowej, które wytwarzają glutaminian w hepatocytach zlokalizowanych wokół żyłek centralnych zrazików, w mózgu oraz mięśniach.
U osób z marskością wątroby i encefalopatią wątrobową, które stosowały doustnie przez osiem tygodni LOLA, poza redukcją stężenia amoniaku we krwi, zauważono poprawę stanu psychicznego oraz wyników testów psychometrycznych. Ponadto leczenie wpłynęło pozytywnie na jakość snu, koncentrację i cechy osobowości.
Kurkumina
Kurkumina jest uzyskiwana z kłączy ostryżu długiego (Curcuma longa L.) zwanego kurkumą lub szafranem indyjskim.
Do najbardziej aktywnych substancji kurkumy należą związki polifenolowe określane jako kurkuminoidy, stanowiące
od 3 do 5%. W skład kurkuminoidów wchodzą: kurkumina, demetoksykurkumina, bisdemetoksykurkumina i cyklokurkumina.
Spośród wszystkich związków kurkumy najcenniejsza jest kurkumina.
Kurkumina wykazuje właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne.
Działa ochronnie na przewód pokarmowy. Badania kliniczne udowodniły, że zapobiega zaburzeniom trawienia związanym z wymiotami, wzdęciami i odbijaniem oraz wykazuje działanie przeciwwrzodowe.
Kurkumina korzystnie wpływa na pracę wątroby, działając żołciopędnie i żołciotwórczo. Ochrania komórki wątroby w stanach uszkodzeń tego narządu, spowodowanych działaniem różnych czynników hepatotoksycznych, w tym alkoholu, środków ochrony roślin, czterochlorku węgla, paracetamolu i aflatoksyn.